Krosno – szkło, ropa naftowa i zabytkowy, renesansowy Rynek

zdjęcia | komentarze

Krosno – szkło i przemysł naftowy

Krosno, leżące na południu Polski, w Kotlinie Jasielsko-Krośnieńskiej, wchodzącej w skład Pogórza Środkowobeskidzkiego, to bez wątpienia miasto o wielu obliczach. Z pewnością kojarzy się z hutnictwem szkła, przemysłem naftowym czy nawet lotnictwem. To właśnie w Bóbrce niedaleko Krosna w 1854 r. Ignacy Łukasiewicz założył pierwszą na świecie kopalnię ropy naftowej. Ale cofnijmy się jeszcze wcześniej 🙂 .

Wykopaliska archeologiczne

Pierwsze ślady osadnictwa w rejonie Krosna pochodzą z okresu neolitu (4200-1700 lat p.n.e.). Z wykopalisk archeologicznych wynika, że prawdopodobnie tereny te zamieszkiwali również Celtowie. W okresie rzymskim nastąpiła duża fala wędrówek ludów. Już w tamtym czasie pojawiali się na tym terenie kupcy z południa Europy, przeważnie z Rzymu, o czym świadczą monety rzymskie, znajdowane podczas wykopalisk prowadzonych m.in. na Rynku w Krośnie.

W trakcie wieków powstawały w tym rejonie różne osady, ale wzniesienie w widłach Wisłoka i Lubatówki, na którym dzisiaj znajduje się starówka Krosna, jako miejsce dogodne dla osadnictwa pod względem obronnym, zamieszkiwane było nieprzerwanie od X wieku.

Krośnieński Rynek i starówka

Plac rynkowy swój obecny kształt uzyskał w trakcie lokacji miasta na prawie magdeburskim, po 1342 roku, z woli króla Kazimierza Wielkiego, choć jego początki sięgają jeszcze czasów przedlokacyjnych. Na początku XVI wieku na Rynku wzniesiono renesansowy ratusz, który niestety został zburzony w 1818 roku. W trakcie prac archeologicznych na Rynku, obok pozostałości ratusza i innej starszej budowli municypalnej tzw. „Domu Wójtowskiego” z połowy XIV w., odkryto również XV-wieczny system wodociągowy, jakim w tamtych czasach mogły poszczycić się jedynie Kraków i Lwów.

Krośnieński Rynek, choć mniejszy, kojarzył się właśnie z tym krakowskim. Stąd Krosno zyskało przydomek „parva Cracovia” – czyli „mały Kraków”. I nie było to określenie nadane na wyrost. Widok Krosna pojawia się w różnych dziełach z XVI i XVII w. w towarzystwie m.in. Krakowa, Warszawy, Poznania czy Zamościa, a przykładem może być „Civitates orbis terrarum” (Miasta świata), wydane w 1617 r. w Kolonii.

To co urzeka w Krośnie to przede wszystkim dobrze zachowane stare miasto, które wciąż może pochwalić się zabytkowymi kościołami i kamienicami. Najstarsza z nich, wzniesiona jeszcze w XV wieku, to położona na Rynku Kamienica Wójtowska. Warto podkreślić, że jest to również najstarsza kamienica mieszczańska w całym województwie podkarpackim. Niegdyś kamienice na Rynku wyposażone były we wspaniałe, renesansowe podcienia arkadowe (nadające miastu włoski charakter). Jednak zachowały się one jedynie w pierzei południowej i północnej.

Zabytkowe kościoły

Warto również zwrócić uwagę na zachowane w Krośnie kościoły. Wykorzystujący fragmenty starszej budowli (XIII-XIV wiecznej), zbudowany z cegły gotycki kościół Franciszkanów pw. Nawiedzenia NMP powstał na początku XV w. i jest najstarszym (nadal czynnym) kościołem w województwie. Nadanie ziemi krośnieńskim franciszkanom, przybyłym tutaj w 1238 roku, oficjalnie zatwierdziła w 1397 r. królowa Jadwiga.

Kościół farny, czyli bazylika mniejsza pw. Trójcy Świętej ufundowany został przez króla Kazimierza Wielkiego w czasie lokacji miasta, a jego konsekracja miała miejsce w 1402 roku. Jednak już w XV w. został znacznie rozbudowany ze względu na rosnące potrzeby rozwijającego się miasta. Wnętrze kościoła zdobi wiele dzieł sztuki, w tym potężne barokowe obrazy, pełne sarmackiego przepychu, przedstawiające przywiązanie do życia i nieuchronność śmierci. W manierystycznym ołtarzu głównym zobaczyć można dzieło nadwornego malarza polskich królów z dynastii Wazów, wenecjanina Tomasso Dolabelli, sprowadzonego do Krosna przez Roberta Portiusa, żyjącego w XVII w. kupca i najbogatszego krośnieńskiego mieszczanina. Dzięki jego hojności możemy nadal podziwiać wiele pięknych i cennych zabytków.

Szlak winny na Węgry

Całość starego miasta zamknięta była w obrębie podwójnych murów obronnych (jako jednego z niewielu miast w Polsce) z dwiema bramami miejskimi, Krakowską od północy i Węgierską od południa. Przez miasto biegł szlak winny na Węgry, a wino węgierskie było jednym w ważniejszym towarów handlowych.
Różne prawa nadawane miastu przez kolejnych królów przyczyniały się do jego szybkiego rozwoju.

W wydanym w 1365 r. dokumencie Kazimierz Wielki nakazał kupcom udającym się do Węgier i do Rusi, i stamtąd powracającym, aby nie odważali się omijać Krosna. Natomiast w 1367 r. nadał miastu tytuł Królewskiego Wolnego Miasta Krosna i własny herb. Innym prawem pokazującym jak ważny był handel towarami z Węgier jest nadane 12 maja 1559 przez Zygmunta Augusta prawo składu towarów z Węgier, przyznanie dochodów z podatku od trunków na budowę murów miejskich oraz zwolnienie mieszczan od opłaty ceł handlowych.

O wciąż dobrych kontaktach z Węgrami świadczy pamiątkowa płaskorzeźba, Madonna Polsko-Węgierska, wbudowana w ścianę jednej z kamienic na Rynku z okazji obchodów Dnia Przyjaźni Polsko-Węgierskiej w 2009 roku.

Zwiedzanie okolic Krosna

Samo Krosno o wciągającej historii jest bez wątpienia warte odwiedzenia, ale znajdzie się też coś dla miłośników zamków i opowieści o duchach, a konkretnie pobliski zamek „Kamieniec” w Odrzykoniu.
Mi udało się spotkać to bożonarodzeniowe, świąteczne oblicze Krosna 🙂 . Mimo przeszywającego zimna, zdecydowanie udane zwiedzanie 🙂 .

 

Fotografie z Krosna, Krośnieński Rynek w zimowym klimacie

Jeśli spodobały Ci się moje zdjęcia, zaciekawiła opisana historia, a może zainspirowałam Cię do zwiedzania, zapraszam do polubienia mojej strony i pozostawienia komentarza 🙂 oraz do odwiedzenia mojego kanału na YouTube

Carly BB