Ħaġar Qim – megalityczne świątynie z 4. tysiąclecia p.n.e.

zdjęcia | komentarze

Śladami dawnych cywilizacji

Ħaġar Qim i inne megalityczne świątynie Malty potrafią bez trudu rozbudzić wyobraźnię. Są jak podróż w czasie, tym bardziej wyjątkowa, że dotyczy kilku tysięcy lat wstecz, do czasów tak odległych i tak nieznanych, że stają się dla nas jeszcze bardziej fascynujące. Te nieliczne ślady dawnych ludzi przynoszą często więcej pytań niż odpowiedzi.

Stałe osadnictwo pojawiło się na wyspach maltańskich wraz z osadnikami z Sycylii około 5200 r. p.n.e. w okresie nazywanym fazą Ghar Dalam. Rozwój kulturowy był wynikiem procesów trwających już przez wiele wieków w całym regionie Morza Śródziemnego. Wiązało się to ze zmianami klimatycznymi, podnoszeniem się temperatur, zmianą poziomu mórz. Rozprzestrzenianie się rolnictwa, a co za tym idzie wycinka lasów, drastycznie zmieniało środowisko, tym bardziej na tak małych wysepkach jak Malta i Gozo. Przystosowywanie się do tych wszystkich zmian, konieczność przetrwania, doprowadziło do powstania osad ze złożoną strukturą społeczną, rozwoju sztuki, rzemiosła czy rytuałów religijnych.

Megalityczne świątynie Malty

Z czasem na wyspach maltańskich zaczęto wznosić megalityczne budowle, ze względu na nie okres między 3600 a 2500 p.n.e. nazywany jest okresem świątynnym. Budowniczowie świątyń doskonale znali materiały dostępne na wyspach, byli również mistrzami w obróbce kamienia. Nic więc dziwnego, że stworzyli budowle, które przetrwały ponad 5 tysięcy lat.

Megalityczne świątynie posiadają wiele cech wspólnych, zachowywanych przez cały ponad tysiącletni okres. Wznoszone na planie przypominającym koniczynę, składają się z 3 do 6 apsyd ułożonych wzdłuż centralnego korytarza. Zbudowane są z masywnych skalnych bloków, których obróbka i transport wymagały zorganizowanego wysiłku, co wskazuje na zaawansowanie i kreatywność ówczesnej społeczności.

Kompleks świątyń w Ħaġar Qim

Na wybór miejsca budowy świątyni składało się wiele czynników, m.in. łatwość dostępu do morza i do wody pitnej jak i żyzność danego obszaru. Większość odkrytych do tej pory świątyń zlokalizowana jest na zboczach. Wyjątkowy pod tym względem jest kompleks świątyń w Ħaġar Qim, stojących na samym szczycie wzniesienia. W rezultacie główna świątynia wydaje się być zwrócona we wszystkich kierunkach. Poza wejściem w głównej fasadzie, świątynia ta ma również boczne wejścia, dające dostęp do innych jej części, jak i zewnętrzną niszę, nie pojawiającą się w żadnej z pozostałych świątyń.

Początkowo główna świątynia w Ħaġar Qim składała się z 4 lub 5 apsyd, jednak rozbudowywana przez całe 4. tysiąclecie p.n.e. posiada wyjątkowy i dość skomplikowany układ. Centralna część wybrukowana jest kamiennymi płytami, natomiast posadzkę w bocznych apsydach tworzy tzw. torba, czyli pokruszony wapień, moczony i ubijany wiele razy, aż do uzyskania gładkiej powierzchni. Ściany okalające budowlę składają się z zewnętrznego muru zbudowanego z ogromnych megalitów oraz wewnętrznego utworzonego z mniejszych kamiennych bloków. Przestrzeń pomiędzy nimi wypełniona jest mieszanką ziemi i gruzu.

Ogromne megality

Jeden z największych megalitów znalezionych na Malcie znajduje się właśnie w Ħaġar Qim, ma 6,4 m długości i waży około 20 ton. Inny, najwyższy, ma 5,2 m wysokości. Wiele rozwiązań architektonicznych zastosowanych wewnątrz świątyni bez wątpienia wskazuje na to, że poruszanie się po niej jak i udział w odbywających się tutaj obrzędach były wyraźnie ograniczone i część pomieszczeń dostępna była jedynie dla danej grupy społecznej.

Obserwacje astronomiczne

Podobnie jak Mnajdra, główna świątynia w Ħaġar Qim była używana do obserwacji astronomicznych. W ścianie jednej z apsyd znajduje się eliptyczny otwór. Dokładnie o wschodzie słońca pierwszego dnia lata (przesilenie letnie) przechodzące przez niego promienie słoneczne tworzą półksiężyc na przeciwległej kamiennej płycie, powoli schodzący w dół kiedy słońce podnosi się wyżej nad horyzontem, aż utworzą dysk na posadzce apsydy.

Teorie o gigantach

Prawdopodobnym jest, że pozostałości świątyń w Ħaġar Qim, co w języku maltańskim tłumaczy się jako „stojące kamienie” albo „kamienie czci”, nigdy nie były kompletnie zakryte. Masywne kamienie widoczne nad ziemią zawsze wzbudzały ciekawość. Pojawiają się one choćby na XVIII wiecznych obrazach, natomiast z XVII wieku pochodzą teorie o gigantach, którzy zbudowali te tajemnicze świątynie. Na początku XIX wieku pojawiła się teoria głosząca fenickie pochodzenie świątyń.

Zainteresowanie megalitami sprawiło, że już w 1839 roku przeprowadzono pierwsze wykopaliska. Mimo to dopiero na początku XX wieku oszacowano, że świątynie pochodzą prawdopodobnie z epoki brązu. Dokładne datowanie możliwe było dopiero w latach 60. XX wieku. Wówczas określono, że świątynie w Ħaġar Qim i Mnajdrze bez wątpienia pochodzą z 4. tysiąclecia p.n.e..

 

Fotografie z Ħaġar Qim

Jeśli spodobały Ci się moje zdjęcia, zaciekawiła opisana historia, a może zainspirowałam Cię do zwiedzania, zapraszam do polubienia mojej strony i pozostawienia komentarza 🙂 oraz do odwiedzenia mojego kanału na YouTube

Carly BB