Zamek w Szydłowcu – dawna rezydencja rodu Szydłowieckich

zdjęcia | komentarze

Rycerski ród Odrowążów

Szydłowiec to nieduże miasto położone nad rzeką Korzeniówką w południowej części województwa mazowieckiego. Niegdyś należał do ziemi sandomierskiej, będącej częścią Małopolski jako krainy historycznej (do XVIII wieku).

Początki Szydłowca sięgają prawdopodobnie XII wieku, kiedy to został założony na prawie polskim. W XIII wieku na sztucznej wyspie w rozlewiskach rzeki Korzeniówki istniał już gród obronny (dzisiejszy Zamek w Szydłowcu) z wałami ziemno-drewnianymi, gniazdo znamienitego w czasach Piastów i Jagiellonów, rycerskiego rodu Odrowążów.

Prawa miejskie

Pierwszymi z Odrowążów, którzy zaczęli używać nazwiska Szydłowiecki (od nazwy dziedzictwa), byli bracia Jakub i Sławko. 1 stycznia 1401 roku erygowali oni w Szydłowcu drewniany kościół farny (parafialny) pod wezwaniem św. Zygmunta Króla. Również dzięki ich staraniom dotychczasowa osada uzyskała prawa miejskie, co potwierdza dokument z 8 lutego 1427 roku, określający zarówno prawa jak i powinności szydłowieckich mieszczan. Z owego dokumentu wiemy, że istniały już wówczas w Szydłowcu rzemiosła takie jak tkactwo, młynarstwo, piwowarstwo, eksploatowano również miejscowy piaskowiec. Potwierdza on również, że siedziba Szydłowieckich była już w tamtych czasie murowanym, kamiennym dworem. W 1470 roku król Kazimierz Jagiellończyk na sejmie piotrowskim nadał miastu prawa magdeburskie.

Szydłowieccy – najwyższe urzędy w I Rzeczypospolitej

Miasto rozwijało się, a do jego rozkwitu w dużym stopniu przyczynili się sami Szydłowieccy, sprawujący najwyższe urzędy w I Rzeczypospolitej. Stanisław Szydłowiecki, który w 1467 r. został mianowany marszałkiem dworu przez króla Kazimierza Jagiellończyka, wzniósł na miejscu istniejącego dworku gotycki zamek, okazałą rezydencję z wieżą bramną. Jego synowie Krzysztof i Mikołaj kontynuowali polityczną karierę ojca.

Krzysztof Szydłowiecki (1467-1532), rówieśnik i przyjaciel króla Zygmunta I Starego, pośród wielu sprawowanym urzędów, był kanclerzem wielkim koronnym, a przede wszystkim doradcą króla i cenionym w całej Europie politykiem. Brat Krzysztofa, Mikołaj Szydłowiecki (1480-1532) pełnił urząd kasztelana radomskiego i podskarbiego wielkiego koronnego. To właśnie on w latach 1515-1530 przekształcił średniowieczny zamek w jedną z najpiękniejszych renesansowych rezydencji na ziemiach polskich. Dobudował on m.in. reprezentacyjne skrzydło wschodnie z loggią widokową.

Inny z braci, Jakub, burgrabia krakowski i podskarbi wielki koronny, rozpoczął w 1493 r. budowę późnogotyckiego kościoła murowanego z miejscowego piaskowca, którą dokończył Mikołaj ok. 1525 roku. Stąd renesansowy wystrój wewnętrzny kościoła.

Zamek w Szydłowcu

Poprzez małżeństwo Elżbiety, córki Krzysztofa, z Mikołajem Krzysztofem Radziwiłłem „Czarnym”, zamek w Szydłowcu przeszedł w ręce Radziwiłłów, książąt na Nieświeżu i Ołyce. Zamek podobnie jak kościół murowany jest z piaskowca szydłowieckiego. Z piaskowca powstały również liczne elementy dekoracyjne zamku. Na szczególną uwagę zasługuje kamienny portal na dziedzińcu zamkowym z herbem Radziwiłłów.

Ratusz Miejski w Szydłowcu

Innym przykładem zastosowania miejscowego piaskowca jest szydłowiecki Ratusz Miejski. Usytuowany jest zgodnie z prawem magdeburskim pośrodku czworobocznego rynku i zwrócony frontem na wschód. Wybudowany został z funduszy miejskich kiedy właścicielami miasta byli Mikołaj Krzysztof Radziwiłł „Sierotka” i jego syn Albrycht. Budowę ukończono w 1629 roku. W ratuszu znajdowała się m.in. izba sądowa, a w podziemiach więzienie dla przestępców.

Kres świetności Szydłowca

Potop szwedzki w XVII wieku oraz liczne epidemie sprawiły, że nie tylko spadła liczba ludności, ale podupadła gospodarka Szydłowca. W czasie insurekcji kościuszkowskiej zniszczonych zostało wiele budynków, liczne straty przyniosły też powstania styczniowe i listopadowe oraz obie wojny światowe. Ratusz został zniszczony w czasie pochodu wojsk austriackich w 1812 r. i odrestaurowany w 1829 roku, ale ponownie częściowo zniszczony, podobnie jak kościół farny, w czasie I i II wojny światowej.

Ostatnią właścicielką zamku była Anna z Zamoyskich Sapieżyna, która w 1828 r. sprzedała go wraz z dobrami szydłowieckimi skarbowi Królestwa Polskiego. Później zamek niestety podupadł, kiedy rodzina Engemanów użytkowała go jako część browaru. W czasie II wojny światowej Niemcy zamienili zamek w Szydłowcu w getto dla Żydów. Rewitalizacja zamku miała miejsce dopiero w latach 2010-2014.

Szydłowiec jest zdecydowanie jednym z tych miejsc, które wydają się być uśpione i niezwykle spokojne. Jednak jego wyjątkowa architektura sprawia, że zaczynamy odkrywać niezwykłą historię tego miejsca i życie wybitnych jego mieszkańców, mocno osadzonych w historii Polski.

 

Szydłowiec i Zamek w Szydłowcu na fotografiach

Jeśli spodobały Ci się moje zdjęcia, zaciekawiła opisana historia, a może zainspirowałam Cię do zwiedzania, zapraszam do polubienia mojej strony i pozostawienia komentarza 🙂 oraz do odwiedzenia mojego kanału na YouTube

Carly BB